در این مقاله به بررسی بیشتر صرافی‌های غیرمتمرکز (که شاید مهم‌ترین مورد استفاده‌ی دیفای هستند) می‌پردازیم و در مورد بازارساز خودکار (AMM) بیشتر خواهیم آموخت.
بازارسازهای خودکار از الگوریتم‌های مختلف استفاده می‌کنند تا دارایی‌های استخرهای نقدیندگی را قیمت‌گذاری کنند. در نتیجه، آن‌ها امکان انجام مبادلات به صورت غیرقابل توقف، خودکار، و غیرمتمرکز را می‌دهند. صرافی‌های سنتی به خریدار، فروشنده، و ذخیره‌ای مرکزی از دارایی‌ها احتیاج دارد. بر خلاف آن‌ها، بازارسازهای خودکار نقدیندگی خود را با کمک مردم تأمین می‌کند و برای انجام معاملات از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند.
در سال 2021، صرافی‌های بر پایه‌ی AMM هر روزه به اندازه‌ی بیلیون‌ها دلار تراکنش پردازش می‌کنند. یونی‌سواپ (Uniswap)، سوشی (Sushi)، بَلَنسِر (Balancer)، وکرو فایننس (Curve Finance) تعدادی از صرافی‌های غیرمتمرکز محبوب هستند که از مدل‌های AMM استفاده می‌کنند تا امکانات دیفای را به دیگران ارائه دهند.
هر AMM به شیوه‌ی متفاوتی کار می‌کند، اما ایده‌ی پشت آن‌ها یکی است.
- استخرهای نقدیندگیِ جمع‌سپاری شده جای اوردربوک‌ها، خریداران، و فروشندگان را می‌گیرد.
- هنگام خرید ارز، الگوریتم قیمتی ثابت را به همه‌ی افراد پیشنهاد می‌دهد.
بازارساز خودکار (AMM) چیست؟
بازارسازهای خودکار صرافی‌های غیرمتمرکزی هستند که با استفاده از کاربران نقدیندگی خود را تأمین می‌کنند و با استفاده از الگوریتم‌های مختلف، دارایی‌های موجود در استخر نقدینگی را قیمت‌گذاری می‌کنند. طرز کار این صرافی‌ها با یکدیگر کمی فرق می‌کند اما معمولاً همه‌ی آن‌ها امکاناتی نظیر نقدیندگی عمیق، دستمزد کم، و 100٪ زمان دسترسی به کاربران ارائه می‌دهند.
یکی از راه‌های ساده‌ی درک صرافی‌های بر پایه‌ی AMM درک تفاوت آن‌ها با صرافی‌های سنتی است.
صرافی‌های سنتی به فروشندگان و خریداران نیاز دارند تا به قیمت‌های ثبت شده در یک اوردربوک برسند. بازارسازهای خودکار متفاوت هستند.
- آن‌ها با استفاده از فرآیندی به نام کشت سود (Yield Farming) کاربران را تشویق به سپردن دارایی‌های خود به استخرهای نقدیندگی می‌کنند.
- آن‌ها از الگوریتم‌های مختلف (معمولاً x * y = k) استفاده می‌کنند تا به تمام معامله‌گران قیمتی ثابت را پیشنهاد دهند.
- با استفاده از قراردادهای هوشمند، قادرند که به صورت خودکار دارایی‌ها را بین معامله‌گران و استخرهای نقدیندگی مبادله کنند.
نحوه‌ی کار صرافی‌های بر پایه‌ی AMM
یونی‌سواپ مثالی خوب برای توضیح نحوه‌ی کار صرافی‌های بر پایه‌ی AMM است.
| تأمین‌کننده‌ی نقدیندگی | Liquidity Provider |
| سپرده‌گذاری | Deposit |
| ورودی | Input |
| خروجی | Output |
| توکن A / B | Token A / B |
| سهم تامین‌کننده‌ی نقدینگی | LP Shares |
| استخر یونی‌سواپ | Uniswap Pool |
| ذخایر | Reserves |
| سهم نقدینگی | Liquidity Shares |
| توکن استخر | Pool Tokens |
| مبادله/سواپ | Swap |
| معامله‌گر | Trader |
یونی‌سواپ یک پروتکل AMM است که مانند یک پیشخدمت رباتی عمل می‌کند که معاملات میان شما و استخر نقدیندگی را انجام می‌دهد. در مدل AMM، شما می‌توانید نقش‌های متعددی بازی کنید: معامله‌گر، تامین‌کننده‌ی نقدیندگی، و مدیر پروتکل. هدف از خود پروتکل دو چیز است:
- قیمت‌گذاری دارایی‌ها
- انجام معاملات با استفاده از قراردادهای هوشمند
برای مثال، فرض کنید که می‌خواهیم مقداری توکن ETC را با توکن UNI در یونی‌سواپ مبادله کنیم. پس از کلیک بر روی گزینه‌ی «Swap» (مبادله)، الگوریتم میزان اثر این معامله بر روی ذخایر نقدینگی را محاسبه می‌کند و قیمت را نمایش می‌دهد.
پس از تأیید تراکنش، AMM توکن‌های UNI را به استخر ETH/UNI اضافه می‌کند. سپس مقدار مناسب از توکن‌های ETH را از استخر برداشته و به کیف پول مشتری ارسال می‌کند.
بازارسازهای خودکار از یک فرمول ریاضی برای قیمت‌گذاری دارایی‌ها استفاده می‌کنند. این فرمول عبارت است از:
x * y = k
x و y مقداری مساوی از دارایی‌های استخر نقدینگی است. K میزان کلی نقدینگی یک استخر است. حالا بیایید مبادله‌ی EHT/UNI که انجام دادیم را با استفاده از این فرمول بررسی کنیم.
| تأمین‌کننده‌ی نقدیندگی | Liquidity Provider |
| سپرده‌گذاری نقدینگی | Liquidity Deposit |
| ورودی | Input |
| خروجی | Output |
| توکن A / B | Token A / B |
| توکن استخر | Pool Tokens |
| جفت دارایی A و B | Uniswap Pair A / B |
| افزایش نقدینگی لغزش قیمت برای معاملات را کاهش می‌دهد | Increased liquidity reduces price slippage for trades |
| مقدار | Amount |
| ذخایر | Reserves |
| سهم نقدینگی | Liquidity Shares |
| منحنی قیمت که بر اساس تابع x*y=k تعیین شده است | Price curve defined by x*y=k |
| نقدینگی بیشتر ناحیه‌ی «لغزش کم» را افزایش می‌دهد | More liquidity increases low slippage area |
الگوریتم میزان نقدینگی کلی استخر را ابتدا بر تعداد جدید توکن‌های UNI در استخر و سپس بر تعداد جدید توکن‌های ETH در استخر تقسیم می‌کند. بنابراین خواهیم داشت:
x / (k / y) = قیمت
پروتکل قیمت اتریوم (و توکن‌های دیگر) را اینگونه تعیین می‌کند. با استفاده از این روش، هر چه مقدار بیشتری ETH از استخر خرید شود، قیمت ETH بیشتر و بیشتر می‌شود.
| معامله‌گر | Trader |
| انجام مبادله / سواپ | Execute Swap |
| ورودی | Input |
| خروجی | Output |
| توکن A / B | Token A / B |
| دستمزد | Fee |
| جفت دارایی A و B | Uniswap Pair A/ B |
| انجام معاملات تعادل ذخایر را تغییر می‌دهد که منجر به قیمتی جدید می‌شود. | Trades change the balance of reserves, resulting in a new price. |
| منحنی قیمت که بر اساس تابع x*y=k تعیین شده است | Price curve defined by x*y=k |
| شروع استخر | Pool Start |
| پایان استخر | Pool End |
| قیمت بعدی | Next price |
| ذخایر | Reserves |
| سهم نقدینگی | Liquidity Shares |
مزایای بازارساز خودکار
بازارسازهای خودکار مزایایی دارند که به دستیابی به ویژگی‌های دیفای کمک می‌کند. مزایایی که صرافی‌های سنتی قادر به ارائه و شبیه‌سازی آن نیستند. برخی از مزایای بازارسازهای خودکار عبارتند از:
- غیرمتمرکز بودن: قراردادهای هوشمند توافقاتی از قبل تعیین شده هستند که به صورت خودکار دستوراتی را اجرا می‌کنند. صرافی‌های غیرمتمرکز با ترکیب قراردادهای هوشمند و مدل‌های مدیریتی می‌توانند به طور موثری مالکیت پلتفرم و دارایی‌ها را به کاربران منتقل کنند. بدیهی است که هیچ شخص یا شرکتی مرکزی وجود ندارد.
- غیر حضانتی: معامله‌گران و تامین‌کنندگان نقدینگی با صرافی‌های غیرمتمرکز به طور مستقیم از طریق کیف پول‌های خود تعامل دارند و مالکیت دارایی‌های خود را به شکل کامل حفظ می‌کنند. تمام معاملات متعاقباً توسط قراردادهای هوشمند تعریف و پردازش می‌شوند.
- بدون دستکاری: صرافی‌های متمرکز به دستکاری بازار و معاملات مخفی و داخلی معروف هستند. صرافی‌های غیرمتمرکز راهی برای تغییر قیمت‌ها به نفع خود ندارند.
- امنیت: هاست صرافی‌های غیرمترکز معمولاً به صورت توزیع‌شده انجام می‌شود تا جلوی حملات گرفته شود. علاوه بر آن، هکرها تنها می‌توانند با استخرهای نقدینگی تعامل داشته باشند و به کاربران آن دسترسی ندارند.
- دسترسی به توکن‌ها: به دلیل طبیعت غیرمتمرکزشان، هر شخصی می‌تواند دارایی خود را در صرافی‌های غیرمتمرکز لیست کند، بدون اینکه مجبور به استفاده از سیستم‌های سند رسی یا راستی‌آزمایی ساخته شده توسط پلتفرم باشد.
معایب بازارساز خودکار
هر ابداعی نقاطی منفی دارد. برخی از معایب بازارساز خودکار عبارتند از:
- محدودیت نقدینگی: صرافی‌های متمرکز نیز به نقدینگی حاصل از کابران خود وابسته‌اند، اما نه تا حد صرافی‌های غیرمتمرکز. صرافی‌های غیرمتمرکز به خودی خوداستخر نقدینگی ندارند بنابراین آن‌ها باید پر از تامین‌کنندگانی باشند که دارایی‌های خود را برای استفاده در معاملات دیگران به اشتراک می‌گذارند. بدون آن‌ها، صرافی نمی‌تواند سرویس‌های معامله‌‌ای خود ارائه دهد.
- سرعت: سرعت پردازش سفارش‌ها نسبت به دیگر صرافی‌ها کمتر است که این به دلیل کمبود ابزار پیشرفته‌ی انجام معاملات است.
- حجم و لغزش: حجم کاربران صرافی‌های غیرمتمرکز افزایش یافته است اما بدون داشتن یک اوردربوک و بازارساز معمولی، کاربران ممکن است لغزش قیمت فراوانی را تجربه کنند. مخصوصاً در سفارش‌های بزرگ.
- دستمزدها: نداشتن اوردربوک به معنی نداشتن دستمزد کم است. تمام کاربران باید دستمزد معامله و همچنین دستمزد گازی که توسط شبکه‌ی اتریوم دریافت می‌شود را پرداخت کنند. زمانی که شبکه شلوغ است، ممکن است که مجبور به پرداخت صدها دلار برای دستمزد تنها یک معامله شد.
نتیجه‌گیری
بازارسازهای خودکار ابتدا توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) در سال 2017 بر روی کار آمدند. چهار سال بعد، اولین مدل‌های AMM کار خود را شروع کردند. بازارساز خودکار نه تنها صرافی‌های غیرمتمرکز را بسیار بهتر کرده‌اند، بلکه باعث شده‌اند که چیزی مانند دیفای وجود داشته باشد. وجود سود‌های مناسب برای تأمین نقدینگی یکی از دلایل اصلی شرکت فعالان بازار در زمینه‌ی دیفای بود.
در مطالب بعدی در مورد استخراج نقدینگی و کشت سود صحبت خواهیم کرد که دو راه مهم کسب درآمد در دیفای هستند. هر دو شبیه به هم هستند اما تفاوت‌های مهمی دارند بنابراین مطلبی جدا به آن‌ها اختصاص داده خواهد شد.
دارا در حقیقت یک پلتفرم استخراج بیتکوین است. دغدغه‌های مدیریت و تامین برق ماینرها را رها کنید و ماینینگ را با خیال راحت به ما بسپارید!
